Friday, June 17, 2011

ზვიადაური, ანწუხელიძე და უმოქმედო ჰააგა


აქცევენ ზვიადაურსა,
ყელში აბჯენენ ხმალსაო:
“დარლასამც შაეწირები”,
ყველა დასძახის მასაო.
“ძაღლ იყოს თქვენის მკვდრისადა!”
უპასუხებდა ხალხსაო.
არ იდრიკება ვაჟკაცი,
არ შეიხრიდა წარბსაო.
გაოცდენ ქისტის შვილები,
ხალხი დგებოდა ყალხსაო.
“ლამის რომ არ შაეწიროს,
ერთი უყურეთ ძაღლსაო!”
ჰყვირიან, თანაც ნელ-ნელა
ყელში ურჭობენ ხმალსაო.
“ძაღლ იყოს”, ყელში ამბობდა,
მანამ მოსჭრიდენ თავსაო!
“უცქირეთ, ერთი უცქირეთ,
არ ახამხამებს თვალსაო!”
სიცოცხლე ჰქრება, სისხლი დის, -
ზვიადაური კვდებოდა,
გული ვერ მოჰკლა მტრის ხელმა,
გული გულადვე რჩებოდა.


პარალელი პირველად 2008 წლის აგვისტოს ომის დროს გავავლე. თითქმის მთელი საქართველო ზვიადაურს ადარებდა მაშინ. www.youtube.com-ზე აღმოჩენილმა წამების უსასტიკესმა სცენამ არამარტო ქართველები, მთელი მსოფლიოს საღად მოაზროვნე ნაწილი შეძრა. მეოთხე ქვეითი ბრიგადის 41-ე ბატალიონის  23 წლის ქართველ სერჟანტს ოსურ-რუსული შეიარაღებული დაჯგუფების წევრები (სხვას ვერაფერს ვუწოდებ ამ ხროვას! მითუმეტეს ჯარისკაცებს!) ოსეთის მიწის კოცნას, "გმირულად" დაღუპული თავიანთი წინაპრებისთვის ბოდიშის მოხდას და ქართველთა შეგინებას თხოვენ. ბრძანების შესრულების შემთხვევაში ეს ურდო ალბათ ვიდეოს თავიანთი "საგმირო მატიანეს" ოქროს ფონდში შეიტანდა და კიდევ ერთხელ დაანახებდა მსოფლიოს თავის "ძლევამოსილებას". არ გაუმართლათ! ქართველმა ჯარისკაცმა სეპარატისტებისთვის ბოდიშის მოხდას სიკვდილი არჩია. უმცროსი სერჟანტი გიორგი ანწუხელიძე რუსმა და ოსმა მკვლელებმა (კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, სხვას ვერაფერს ვუწოდებ ამ ხროვას! ) წიხლებით გათელეს! მიწაზე ორად მოკეცილ ჯარისკაცს თითქმის მთელი ასეული ფეხებით შედგა და ხერხემალში გადატეხეს. მსოფლიოს საღად მოაზროვნე ნაწილი ვახსენე და გამახსენდა, რომ ჩვენს პლანეტაზე არსებობს უმაღლესი ტრიბუნალი, რომელიც სამხედრო დანაშაულებებს იძიებს. თუმცა ამ ფაქტით აქამდე რატომღაც არავინ დაინტერესებულა... (?!) სამაგიეროდ 16 წლის წინ ჩადენილი ქმედებების გამო რატკო მლადიჩს აგებინებენ პასუხს. ეტყობა ყველაფერს თავისი დრო აქვს... იმედია რომ ჰააგის უმაღლესი ტრიბუნალი მალე აგვისტოს ომის სამხედრო დამნაშავეების საქმის გადახედვასაც ისურვებს და გიორგი ანწუხელიძის მკვლელებიც შესაბამისად დაისჯებიან.  უმცროს სერჟანტს მეუღლე და ორი შვილი დარჩა. უმცროსი სამყაროს ომის შემდეგ მოევლინა. გავა დრო და ვიღაცის დახმარებით, ან სრულიად შემთხვევითეს ბავშვები გაიგებენ მამის გმირულად დაღუპვის ამბავს. რას იფიქრებს მოზარდი იმ ქვეყანაზე, ან სეპარატისტულ რეგიონზე, რომლის წარმომადგენლებმაც ასეთი სისასტიკით მოუკლეს მამა?! - ალბათ თავადაც ხვდებით... თუმცა შემდგომ გამოჩნდებიან ლიბერალიზმ-ჰუმანიზმის გრძნობით გაჟღენთილი ადამიანები, ვინც სახალხოდ გაკიცხავს მათ და ბრძენის გამოხედვით ურჩევს რომ შოვინისტური გამონათქვამებისგან თავი შეიკავონ. ეს ალბათ წლების შემდეგ მოხდება (იმედია არ მოხდება!) და სანამ მოხდებოდეს, მე ვურჩევ ადამიანებს რომელთაც ჰუმანიზმის პრინციპები აღელვებთ და მაღალი მატერიებისკენ მიისწრაფვიან; დროზე ამოიღეთ ხმა იმაზე რაც ხდება! დროზე დასვით იმ ადამიანების პასუხისმგებლობის საკითხი ვისი მეშვეობითაც ამ ქვეყანაში ათასობით ობოლი დარჩა! ვისი მეშვეობითაც დაინგრა ქალაქები! ვისი მეშვეობითაც თითქმის ნახევარი მილიონი ადამიანი საკუთარ სამშობლოშივე იქცა დევნილად!
 სოციალურ ქსელებში მოეწყო აქცია სახელწოდებით - "მიენიჭოს გიორგი ანწუხელიძეს საქართველოს ეროვნული გმირის წოდება". ის რომ უმცროსი სერჟანტი ანწუხელიძე მართლაც სიმბოლოა ქართული სახელმწიფოებრიობის უტეხი სულის და ჭეშმარიტი ქართველი ჯარისკაცის ამაზე არავინ დავობს. მეტიც, ამ ადამიანისგან მაგალითი არამარტო ქართველებმა, არამედ მსოფლიოს ნებისმიერი სახელმწიფოს ნებისმიერმა მოქალაქემ უნდა აიღოს!
ოფიციალურად უნდა მიენიჭოს გიორგი ანწუხელიძეს საქართველოს ეროვნული გმირის წოდება!  მიენიჭოს მას მსოფლიოს მასშტაბით თავისუფლებისთვის მებრძოლი რაინდის წოდება!

რაც შეეხება ომის კანონების და საერთაშორისო  კონვენციის  დარღვევას - ის რაც ოსმა და რუსმა ე.წ. მებრძოლებმა გააკეთეს, სხვა არაფერია თუარა საერთაშორისო კვალიფიკაციის სამხედრო დანაშაული! არ გაუმართლათ და ვერ დაწერეს საკუთარი ყალბი მატიანე, ისტორია ძირმომპალი "ძლევამისილების" შესახებ. ისტორიას გამარჯვებულები წერენ... ომი არ დამთავრებულა, გამარჯვება კი ყოველთვის სიმართლის მხარესაა. ასერომ მოემზადეთ, მოემზადეთ დიდი გამარჯვებისთვის ჩემო მკითხველებო! თავდადების მაგალითად თუნდაც უმცროსი სერჟანტი ანწუხელიძეც კმარა. ადამიანი რომელმაც სიცოცხის ხარჯზე არ გატეხა ქართველი ჯარისკაცის ფიცი და მისი თითოეული პუნქტი ზუსტად ისე შეასრულა, როგორც ამ ფიცში წერია. ეჰ, მართლაც რამდენი ჩე გევარა ცხოვრობს ხეორხიაში...



გიორგი ანწუხელიძის სადისტური მკვლელობის ამსახველი ვიდეომასალა. რეპორტაჟში შეცდომაა. გიორგი ანწუხელიძე უმცროსი სერჟანტი იყო და არა ლეიტენანტი


Thursday, June 16, 2011

ქართული არტილერიის ისტორია!


დაგპირდით რომ ეს ბლოგი ძირითადად სამხედრო საქმეს შეეხებოდა. ჰოდა ვასრულებ დანაპირებს. ამჟამად გთავაზობთ სამხედრო-საინფორმაციო პორტალის geo-army.ge-ს ერთ-ერთ სტატიას ქართული არტილერიის ისტორიაზე, მის მნიშვნელობასა და დანიშნულებაზე. ვფიქრობ სტატია მოგეწონებათ და ვისაც სამხედრო საქმე გაინტერესებთ ამ ინტერნეტპორტალსაც ხშირად ესტუმრებით :)


’’არტილერია ომის ღმერთია’’ ამ სიტყვებს ყველა ეთანხმება, ვინც კი სამხედრო საქმეში ოდნავ მაინც ერკვევა. მართლაც მე-20 საუკუნეში თითქმის არც ერთ ომს არ ჩაუვლია საარტილერიო ბრძოლების გარეშე.  საქართველოში არტილერიის გამოყენება პირველად 1488 წელს მოხდა, თურქმენების მიერ კოჯრის ციხის აღების დროს. უკვე მე-18 საუკუნის დასაწყისიდან კი თბილისში სპილენძის ზარბაზნებსაც ასხამდნენ, ზარბაზნები როგორც თავდაცვის იარაღი თბილისის და გორის ციხეებზეც ეყენა.

     არტილერიას დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა ერეკლე II, მისი ძალისხმევით გენერალმა ტოტლებენმა ქართულ ჯარს რამდენიმე 75 მმ იანი ზარბაზანი გადასცა, მაგრამ რუსეთში მყოფ არტილერისტებს საქართველოში ჩამოსვლა და ქართველი არტილერისტების გაწვრთნა აუკრძალა. ამიტომ პრობლემა გახდა პროფესიონალი არტილერისტები. ერეკლემ 1778 წელს არტილერიის მეთაურად პაატა ანდრონიკაშვილი დანიშნა, მისი ძალისხმევით თბილისში  ზარბაზნების ქარხანა გაიხსნა სადაც ძველებურ მსხვილკალიბრიან მორტირებს და ჭურვებსაც ამზადებდნენ, თბილისშივე მზადდებოდა დენთიც. ნელ-ნელა ქართველი არტილერისტების რაოდენობა 480 კაცამდე ავიდა, მათი დიდი ნაწილი რუსული არმიიდან გამოქცეული და ტყვეობიდან გამოსყიდული არტილერისტები იყვნენ. 1784 წელს ეკატერინე მეორემ ერეკლეს კიდევ 12 ზარბაზანი აჩუქა. იმდროინდელი ქართული ზარბაზნების ექსპლუატაციის სირთულიდან და მცირე რაოდენობიდან გამომდინარე არტილერია სერიოზულ ძალად არ ითვლებოდა.

 1795 წელს აღა-მაჰმად-ხანის შემოსვლის დროს არტილერიამ თავისი მოვალეობა შეასრულა, იმ დროისათვის  ქართველებს 35 ზარბაზანი ქონდათ. თბილისის აღების შემდეგ ზარბაზნებიც და მეზარბაზნეებიც  სპარსეთში წაიყვანეს.
 1918 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ქართულ არმიაში შეიქმნა საარტილერიო ქვედანაყოფებიც, თბილისში მდებარე იუნკერთა სასწავლებელში კი ხდებოდა საარტილერიო საქმის შესწავლაც, აქ უნდა მომზადებულიყო არმიისთვის პროფესიონალი არტილერისტები. მაშინდელ ქვეით ბრიგადაში შედიოდა 1 საარტილერიო ბატარეა და გააჩნდა 6 ერთეული 1909 წლის მოდელის 122 მილიმეტრიანი საველე ჰაუბიცა. ამის გარდა არმიას ჰქონდა 104 ერთეული 76 მმ იანი საველე და სამთო მსუბუქი ქვემეხიც.



 ქართველმა არტილერისტებმა ყველაზე მეტად თავი აფხაზეთის ომში გამოიჩინეს,   ქართული შეიარაღებული ფორმირებებიდან ყველაზე ორგანიზებულად და პროფესიონალურად ეროვნული გვარდიის საარტილერიო პოლკი მოქმედებდა, გენერალ-მაიორი დევი ჭანკოტაძის მეთაურობით.  სწორედ მათი ძალისხმევით იქნა მოგერიებული აფხაზთა შემოტევები სოხუმზე, 1993 წლის იანვარსა და მარტში.  15-16 მარტი ჩვენი არტილერიის ტრიუმფის დღეებად ითვლება როცა არტილერისტებმა თავგანწირული ბრძოლის შედეგად შეტევაზე გადმოსულ მტერს  1000 კაცამდე გაუნადგურეს,

ამ დროს ქართველი არტილერისტების შეიარაღება ძალიან მწირი იყო ისინი იყენებდნენ  Д-30 ტიპის ჰაუბიცებს, 85 მმ-იან Д-44 და 100 მმ-იან T-12 და КС-19 ტიპის ქვემეხებს, 122 მმ-იან ზალპური ცეცხლის რეაქტიულ სისტემა  БМ-21 ГРАД-ებს, ასევე 120 და 82 მმ-იან ნაღმსატყორცნებს.  ომის ერთ ეპიზოდში გვარდიის საარტილერიო პოლკის  შეიარაღებაში გამოჩნდა  პირველი თვითმავალი ჰაუბიცა 2С3 АКАЦИЯ რომელიც რამდენიმე გასროლის მერე გაფუჭდა და ბრძოლას გამოეთიშა.

 საარტილერიო ცეცხლის ეფექტურობის გასაზრდელად არტილერისტები მიმართავდნენ სხვადასხვა ხერხს მაგალითად სახმელეთო მიზნების წინააღმდეგ ხშირად გამოიყენებოდა საზენიტო ქვემეხი С-60, სარკინიგზო პლატფორმაზე კი დაყენებული იყო ქვემეხი КС-19 რომელიც გასროლის შემდეგ კელასურის გვირაბში იმალებოდა.  იყო მცდელობა რომ ქვემეხის ლაფეტზე დაყენებულიყო 220 მილიმეტრიანი  რეაქტიული სისტემა ურაგანის გამშვები მილებიც რითაც მტრის ღრმა ზურგში მოხდებოდა დარტყმის მიყენება, მაგრამ ეს იდეა ვერ განხორციელდა.

 ჩვენი არტილერისტების მაღალი ბრძოლისუნარიანობა და ხარისხი იმის დამსახურება იყო, რომ საბჭოთა პერიოდში თბილისში წლების განმავლობაში ფუნქციონირებდა საარტილერიო სასწავლებელი რომელიც იმ პერიოდში ერთ-ერთ ყველაზე საუკეთესოდ ითვლებოდა, მისი გამოზრდილი არტილერისტები დღესაც ჩვენი არტილერიის ბირთვს წარმოადგენენ.

  დღეს-დღეობით ქართული არტილერია გაცილებით უფრო ძლიერია ვიდრე ეს 90-იან წლებში, აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს კონფლიქტის დროს იყო. 2004 წლიდან მოყოლებული სწრაფი ტემპით მიმდინარეობს საარტილერიო დანაყოფების მოდერნიზაცია და გადაიარაღება, რადგანაც ძველი ხალისუფლების დროს არტილერიას, ისევე როგორც მთელ შეიარაღებულ ძალებს ნაკლები ყურადღება ექცეოდა. არ არსებობდა ერთიანი მართვის სისტემა, საკმარისი საბრძოლო მასალის უქონლობის გამო არ ტარდებოდა სწავლებები, საარტილერიო ტექნიკა მოუვლელობის გამო მწყობრიდან იყო გამოსული. შეიარაღების აბსოლუტური უმეტესობა მოძველებული საბჭოური სისტემის იყო., შეიარაღებაში არ გვყავდა თვითმავალი ლულიანი საარტილერიო დანადგარები, გარდა ორი ერთეული ჩეხური DANA სი, თითო-თითო, 2С19 Мста-С და 2С7  ПИОН-ისა. ბუსირებადი სისტემებით კი თანამედროვე მანევრული ბრძოლის წარმოება გამორიცხულია, რადგან გასროლის შემდეგ მოწინააღმდეგე სპეციალური კონტრბატარეული ბრძოლის რადარით სწრაფათ გამოითვლის მოწინააღმდეგის პოზიციას და საპასუხო ცეცხლით გაანადგურაბს მას, განსხვავებით თვითმავალი სისტემებისგან რომელიც პოზიციას სწრაფად იცვლიან და მოწინააღმდეგეს რეაგირებისთვის დროს არ უტოვებენ.
 2004 წლიდან სწრაფი ტემპებით დაიწყო ახალი ტექნიკის შეძენა სხვადასხვა ქვეყნებში, უმეტესად უკრაინაში, ჩეხეთსა და ისრაელში. თვითმავალი ლულიანი არტილერია შეივსო ჩეხური 152 მმ-იანი DANA ებით, უკრაინული 2С3 АКАЦИЯ ით.  უკრაინიდან 5 ერთეული 203 მმ-იანი 2С7  ПИОН  ის შემოტანის შემდეგ შეიქმნა პიონების ბატარეა, რეაქტიული არტილერია  საბჭოთა გრადის ჩეხური ანალოგით  RМ-70 ებითა და ებრაული წარმოების 45 კმ-ზე მსროლელი LAR-160 ებით, რამაც ქართველ არტილერისტებს ტაქტიკური უპირატესობა მისცა სეპარატისტული რეჟიმების საარტილერიო დანაყოფებთან შედარებით. ქვეითი ბრიგადების შეიარაღებაში მხოლოდ Д-30  ჰაუბიცები, 120 და 82 მმ იანი ნაღმსატყორცნები დარჩა, მთელი მძიმე საარტილერიო ტექნიკა  გადაეცა გორში განთავსებულ საარტილერიო ბრიგადას, რომელიც მთლიანად კონტრაქტით აყვანილი სამხედროებით დაკომპლექტდა.  ამას გარდა, რაც ყველაზე მთავარია ყოველ წელს ინტენსიურად ტარდება რეალურ ბრძოლებთან მაქსიმალურად მიახლოებული საარტილერიო სწავლებები, დაინერგა კავშირისა და ცეცხლის მართვის ახალი სისტემა სადაც მონაცემთა გადაცემა შტაბიდან საარტილერიო ბატარეამდე,  დროის რეალურ რეჟიმში ციფრული სისტემით ხდება., იხვეწება ასევე საარტილერიო ბატარეების გადაადგილებისა და ცეცხლის წარმოების ტექნიკა, სხვადასხვა საარტილერიო ქვედანაყოფების ურთიერთშეთანხმებული მოქმედება. შედარებით ძველ ტექნიკას სპეციალური პროგრამებით უტარდება მოდერნიზაცია, რითაც უმჯობესდება მათი ცეცხლის მართვის, ნავიგაციისა და კავშირის სისტემები.
  ქართული საარტილერიო დანაყოფებისთვის უდიდესი გამოცდა იყო  2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი, საარტილერიო ბრიგადისა და ქვეითი ბრიგადების საარტილერიო დივიზიონები პირველები ჩაერთვნენ ბრძოლაში. ოსი სეპარატისტების მხრიდან, ქართული სოფლების რამდენიმე დღიანი დაბომბვების შემდეგ, 7 აგვისტოს საღამოდან საარტილერიო ბრიგადის არტილერიამ დაიწყო სეპარატისტების საცეცხლე პოზიციების ჩახშობა და როკის გვირაბიდან შემოსული რუსული სამხედრო კოლონების დამუშავება, მტერმა საკმაო ზარალი განიცადა, განსაკუთრებით კი 58-ე არმიის ჯავშანკოლონებმა. ყველაზე  ეფექტურად იმუშავეს LAR-160,  RМ-70 და გორთან ახლოს განლაგებულმა 203 მმ იანმა პიონებმა, სწორედ პიონებმა გაანადგურეს პირველივე საათებში სეპარატისტების სამხედრო საწყობები და ბაზები ცხინვალთან და სოფელ ხეთაგუროვოში, მათივე ანგარიშზეა ცნობლი გენერალ ხრულოვის საშტაბო კოლონის დამუშავებაც.  LAR-160 ების ბატარეა კი ჯავა-ცხინვალის გზაზე მომავალ რუსულ ჯავშანკოლონებს კასეტური MK-4 რაკეტებით ამუშავებდა.  ეს კასეტური რაკეტები განსაკუთრებით ეფექტური მსუბუქი ჯავშატექნიკის წინააღმდეგ გამოდგა.

თვითმავალი სისტემები DANA  და 2С3 АКАЦИЯ ის ბატარეები ძირითადად ცხინვალისა და ზნაურის გარშემო არსებულ სამიზნეებზე მუშაობდნენ, ჩრდილო კავკასიიდან შემოსულმა რუსების საარტილერიო დანაყოფებმა რომლებსაც რეაქტიული სისტემა ურაგანის ერთი ბატარეა და თვითმავალი სისტემა აკაციების მინიმუმ ორი ბატარეა ყავდათ,  ვერცერთხელ ვერ მოახერხეს ქართული საარტილერიო სისტემების დაფიქსირება და კონტრბატარეული ცეცხლით მათი განადგურება, ეს პირველ რიგში ჩვენი არტილერისტების ჭკვიანური ტაქტიკისა და პროფესიონალიზმის დამსახურება იყო.  საარტილერიო ტექნიკაში დანაკარგი ბრძოლის დროს უმნიშვნელო იყო, მხოლოდ საავიაციო დაბომბვებისას განადგურდა რამდენიმე ბუქსირებადი  ჰაუბიცა Д-30 და  ერთი 152 მმ იანი ჰაუბიცა Мста-Б. სამაგიეროდ საკმაო დანაკარგები იყო ქართული ჯარის უკან დახევისას, რუსებმა გორის ბაზიდან წაიღეს 20 მდე  Д-30, რამდენიმე Д-44 და MT-12 ქვემეხი,  მწყობრიდან გამოსული ორი ერთეული DANA, ტყეში დაწვეს  ოთხი 2С7  ПИОН, ერთი კი წაიყვანეს. გორის საარტილერიო ბაზაზე დაწვეს ერთი DANA.  დანაკარგი იყო არტილერისტებშიც, ქვეითი ბრიგადების საარტილერიო დივიზიონების რამდენიმე არტილერისტი საავიაციო დაბომბვებისას გმირულად დაიღუპა.

 ომის შემდეგ სამხედრო ხელმძღვანელობამ მიიღო მეორე საარტილერიო ბრიგადის შექმნის გადაწყვეტილება , რომელიც დასავლეთ საქართველოში ხონში განთავსდა და დაევალა დასავლეთის მიმართულების გაძლიერება, ამ ბრიგადამ 2010 წელს ფართომაშტაბიანი წვრთნები ჩაატარა ორფოლოს პოლიგონზე.  2010 წლის 15 მარტს კი ქართულმა არტილერიამ 17 წლის იუბილე იზეიმა, დღეისათვის საარტილერიო დანაყოფები წარმოადგენენ ჩვენი არმიის ძირითად შემტევ ძალას, სამომავლოდ ისინი უდიდეს და შესაძლოა გადამწყვეტ როლსაც ითამაშებენ საქართველოს დეოკუპაციისა და  ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლაში.

ქართული არტილერიის მუშაობის ამსახველი ვიდეომასალა -  2008 წლის აგვისტოს რუსულ ქართული ომი.



Tuesday, June 14, 2011

WAR-ოლოგია!


ირგვლივ სიჩუმე
თითქოს ხმაური ჩაყლაპა მიწამ...
ვიღაც ლოცულობს,
ვიღაცა კი მზის სხივებს იცავს.
იცავს სისხლისგან, სიკვდილისგან, შფოთისგან იცავს,
ზეცა ხარხარებს,
სისხლის ცრემლებით გაჰკივის მიწა!
დრო, წამი, წუთი,
წლები გადის, მიჰქრის ისარი,
ვინაც დღეს იბრძვის
ხვალ სიკვდილის ღირსიც ის არის!
ქვების ღიმილში ჩამალული თამაშობს დრონი,
მე დღეს ჩემმა "მე"-მ უკანასკნელი მომიგო ომი.
ხარხარებს ზეცა,
ამ ხარხარში სულს ღაფავს მიწა,
ვიღაც ლოცულობს,
ვიღაც ისევ მზის სხივებს იცავს.
დავბოდიალობ ამ უდაბნოში მე მარტო, ერთი
ღრუბლიდან მიმზერს, კვლავ დამცინის მოხუცი ღმერთი.
ბოღმა, ნაღველი, გამოხედვა ველური, უტყვი
ვიღაც გვერდიდან მეუბნება:
"შენს საფლავს ნუ თხრი!"
დრო, წამი, წუთი,
წლები გადის ჩქარადა ნელა
ამ უდაბნოში გალობა ისმის
დღე! აღარ ბნელა...
მიმოვიხედე
კვლავ არავინ, აქ მე ვარ მხოლოდ
არა, გამოჩდნენ!
დამარცხებულთა მომესმა ქორო!
აღარ ლოცულობს,
წამომდგარა, იფერთხავს კალთას
ბრძოლის წინ მიდის საკოცნელად საყვარელ ქალთან.
ომის ყიჟინა შემომესმა,
აღსდგა სულები!
სისხლმა და სევდამ გაუცოცხლა მკვდარი გულები
კვლავ ომს უცდიან უკვე მკვდრები, გარიყულები,
ჩრდილის ჩრდილებში ჩამუხლულან გარინდულები.
აღარ იცინის
თვითონაა აქ უკვე ერთი,
ღრუბლის კუთხეში მიიყუჟა მოხუცი ღმერთი,
ალბათ ხვდებოდა ამ ომის დროს ვინ რას იზამდა,
პირველი იგი დაარტყამდა ვინც მზეს იცავდა.
მზე, დღე, სისხლიანი კლდე...
კლდის ნაპრალებში დამემალა მე ჩემი "მე".
დრო, წამი, წუთი...
დამთავრდა მგონი,
მკვდრებმა მოიგეს ბევრჯერ მოკლული შავ-თეთრი ომი.
გამარჯვებულებს ქედს უხდიან მკვდრები გოდებით,
იქ სადღაც ისევ იცინიან ძველი ლოდები...
ჩემი "მე" ტირის,
ემზადება,
ისევ ღამდება...
არა, ეს ბრძოლა არასოდეს არ დამთავრდება!


ანდერძი


დღეს თუ დავეცი, მე ხვალ აღვსდგები,
შენ არ მიგლოვო ძვირფასო, არა.
ამდენი სისხლი, ამდენი ცრემლი,
საქართველოსთვის სულაც არ კმარა!
იყო სამასი და იყვნენ ცხრანნი,
სიკვდილის წინაც მღეროდნენ რეროს,
ცად აზიდულნი ხუთჯავარას ჰფენდნენ
მტრის სისხლით რწყავდნენ მშობლიურ მდელოს!
აჰა, მეც ვკვდები ამ შენს მკლავებში,
უკვე ამ გმირთა აჩრდილებს ვგავვარ
დღეს შევუერთდი რჩეულთა რიგებს
შენ არ მიგლოვო ძვირფასო არა!

"სუფთა ველი" - 07.08.08


სიცხე,
ყიჟინა,
ტყვიები ცხელი.
წინ არის ბრძოლა,
წინ არის ველი!
აგვისტო ცხელი
სხივები მწველი,
ბევრია ხვრელი,
ხვრელში ზის გველი!
გველია მკვლელი და სისხლის მსმელი,
შენა ხარ მხსნელი,
შენ გიცდის ერი!
ერია ძველი
ხმალი აქვს მკვრელი,
ციხის სიმტკიცის, საძირკვლის მცველი!
დაძლე შიში!
დაძლე ცრემლი!
დადექი იქვე სადაც დგას შენი!
მოძებნე ხვრელი
შეყავი ხელი,
გამოიღე და მოკალი გველი!
არ აგიტოკდეს მარჯვენა ხელი
ამ გველმა, ბევრი მოძმე კლა შენი.
იქვე სადაც შენ იხილე ბერი,
ბერი ჯვრისა და სიმართლის მცველი,
მოგიკლეს შვილი,
მოგგლიჯეს ძირი,
შავი ტყვიებით გიკერეს პირი!
სიცხე, სიკვდილი,
ფერია მუქი.
არ შეგეშინდეს,
აანთე შუქი!
ლოდები ცხელი და სისხლით სველი,
უზარმაზარი, ხასხასა ველი...
აქ ბატონობდნენ პაპანი შენი,
აქ ჩაგისაფრდა მაქცია, გველი!
ჟღარუნი ზარის,
მიდიხარ ნელა,
კაშკაშებს მზე
თუმც მაინც ბნელა.
შეძახილებით წინ დადგი ფეხი,
მაგრამ თეთრ ცაზე გამოჩნდა მეხი!
სიცხე,
ყიჟინა,
ტყვიები ცხელი...
ცოტაც დარჩა და მთავრდება ველი!
სისხლისგან ლოდთან იცლება მზირი,
ჩვენი სიწმინდის, ბორჯღალის გმირი!
სულით რაინდი, მღერი რეროსი,
შვილი და ცრემლი საქართველოსი!
აღსდექით ისევ!
აიდგით ფეხი!
მტერს დაატეხეთ თავზედა მეხი!
აგვისტო ცხელი,
ტყვიები მწველი,
მიდით გმირებო
გაწმინდეთ ველი!
ჩვენი დიდების წამს მე  კვლავ ველი
გავწმინდოთ ველი!
გავწმინდოთ ველი!

სისხლი და ყაყაჩოები


მამკვდარა ძმაი, მამკვდარა
არდოტს შააკვდა მტერსაო,
ხმალ კაის ხელში ეჭირა,
დროშას ურგებდა ერსაო!
იგი მოკვდება სხვებიცა,
თუმც დაიზრდება  ვაჟები
ხმალ-ფრანგულს აამღერებენ
თვალთ დაუკვესებთ კაჟები!
ერთი გაწყდება, ჯარიცა,
მეომარს გული გულადა!
სამშობლოს არვის დავუთმობთ
მტერს დავუხვდებით მგლურადა!
მინდორს ყაყაჩო ეფინა
ცრემლი მამადგა მალულად,
ჩემის ძმის სისხლი მეგონა
გავმართე ლოცვის მარულა.
ციდან არწივი  დაჰკივის
ველის ყაყაჩოს ზედაო,
საფლავის ქვიდან ხმა ისმის მტერს აუტირეთ დედაო!
ემზადებიან ჩუბინნი,
კვლავაც ავისხით აბჯარი,
მტრის გულს გააპობს მახვილით
ამერ-იმერთა ლაშქარი!
ხუთჯვარა ისევ ფრიალებს, ტარზედ კი  სისხლი ასხია,
ყმათა  ბრძოლამ და ყიჟინამ მომხვდურნი გადააქცია.
ახლა დავჰყურებ ჩემს ძმებსა,ხანჯალ გაცივდა  ხელზედა,
და მათი სისხლი ქვეყნისთვის, ყაყაჩოდ იქცა ველზედა...


როცა ალბათ ამ ლექსს ვწერდი, ეს ვაჟკაცი, ქართველი ოფიცერი ავღანეთში სიკვდილს ებრძოდა, გადავწყვიტე ეს ლექსი მის ხსოვნას მივუძღვნა...



Tuesday, June 7, 2011

WAR CHILD...

პირველად იყო რელაქსაცია... და ის მოიცავდა მარტივ მამრავლებად დაშლილ უამრავ თბილ სიტყვას... ასეთი იყო მაშინ, წინა ცხოვრებაშიც. მაშინ ჭურვისგან აფეთქებულ სახლში ვიპოვე, კუთხეში იყო მიყუჟული და შეშინებული თვალებით უყურებდა ჩემი მარჯვენა ხელის მტევნიდან გამონაჟონ სისხლს. ისვრიან - მითხრა და გაიღიმა. იპოვე მშვიდი ადგილი და დავჯდეთ მიწაზე, შემდეგ ხარბათ ჩავისუნთქოთ ჰაერი და მოვეშვათ. ჩვენ ტყვია არ მოგვკლავს, ჩვენ მასზე ძლიერები ვართ, მთავარია ჰაერი ღრმად ჩავისუნთქოთ და საკუთარი თავი დავარწმუნოთ რომ ჩვენ ჯერ არ მივფრინავთ შორს... დახუჭე თვალები და გაისროლე უკანასკნელი ტყვია, მე მას ჩემს სურვილებს გავატან... ჩემი სურვილები კი შეაღწევს მის ტვინში, გაივლის ორივე ნახევარსფეროს და უკანა მხარეს გავა, გავა და აღარასდროს აღარ დაბრუნდება... გამექცა და იქვე მიწაზე ჩამოჯდა, წითელი იყო... თავზე დაიფარა თითქოს არ უნდოდა მისი სახე რომ დამენახა... ქვის სხეულზე ჩაზრდილ ბალახის ღეროშიც კი მისი სურვილები დაძვრებოდა... დაძვრებოდა როგორც ქარი ხეობაში... დაძვრებოდა და ხვრეტდა მას ისევე როგორც ტყვია ხვრეტს რბილ ქსოვილს... ტყვიები აღარ დაქროდნენ.... ბედნიერება იწყებოდა... ბედნიერება რომელიც ისევე მალე დასრულდებოდა როგორც დაიწყო... კოორდინატიიიიიი! კოორდინატი მოგვეცი! - გაისმა ხმა. შემომხედა და გაიცინა. მიხვდა რომ დავიბენი. "არ იცი? ჩვენი კოორდინატია 41/41... ეს ჩვენი ემოციების კოორდინატია" მითხრა და ტბისკენ გაიხედა... ყველაფერი ისევე მალე დასრულდა როგორც დაიწყო... დავკარგე... დავკარგე რელაქსაცია...

ვაქცინა № 1991


ეს იყო მაშინ... როცა ჩვენ ჯერ კიდევ ემბრიონები ვიყავით. სქელსათვალიანი არსებები მუშებს ალკოჰოლის მიღებას უკრძალავდნენ, მსოფლიოს კი ბირთვული კატასტროფის შესახებ არაფერს ეუბნებოდნენ.
ეძინა ყველას.  ღამის დარაჯი სახელმწიფო საზღვრებს ირგვლივ დააბოტებდა, ფანჯრებში ჩუმად იყურებოდა და მოქალაქეთა სიმშვიდეზე არალეგალურად ზრუნავდა. სიცივე იყო, ეს უფრო გაუსაძლისს ხდიდა სუნთქვას... ჰაერი ფილტვებში იყინებოდა, კაპილარებიდან სისხლი ჟონავდა. თხუთმეტიდან თოთხმეტს ღრმა ძილით ეძინა, ერთი მორიგე იყო, სამაგიეროდ სხვები ხედავდნენ მის მაგივრად  სიზმრებს. სიზმრები ისეთი ფერადი და ლამაზი იყო თქვენ სიზმარშიც რომ ვერ ნახავთ. არ ეძინათ მხოლოდ მიწისქვეშეთში, იქ სადაც ძილის და დამბლის საწინააღმდეგო ვაქცინებს ამზადებდნენ. ვაქცინებს ჩვეულებრივი, ზეთით და მაზუთით გაჟღენთილ ტანისამოსში ჩაცმული მუშები ამზადებდნენ, მათ მიწის ზემოთ ამოსვლა ეკრძალებოდათ. ეკრძალებოდათ თითქმის ყველაფერი, მაგალითად კარაქიანი პურის ჭამა, გვირილის დაიგულების ყიდვა და სექსი... სექსი თითქმის ყველას ეკრძალებოდა, თუმცა მაშინ ყველანი  კატებივით ჟიმაობდნენ, ერთმანეთისგან მალულად, ან საზღვარს მიღმა. მობეზრდათ აკრძალვები, აღარც მაზუთიანი ტანსაცმელი მოსწონდათ. ბოლო დროს ვაქცინაზე მოთხოვნა გაჩნდა თუმცა გაყიდვა მათ კომპეტენციაში არ შედიოდა, უფრო სწორად ისიც ეკრძალებოდათ! ნელ-ნელა გაპარვის სურვილი გაუჩნდათ. ერთმანეთს ეჭვის თვალით შეხედეს მაგრამ მერე მიხვდნენ, რომ გაცემით ერთმანეთს არ გაცემდნენ. ჯერ პირველი გამოიპარა მიწისქვეშეთიდან, მერე მეორე... ნელ-ნელა ამოძვრნენ. იქვე, გასტრონომში კარაქი და პური იყიდეს, ქუჩის კუთხეში ჩამოჯდნენ და ყბების ნელი მოძრაობით დაიწყეს ჭამა. გემრიელი იყო, მოეწონათ. მერე უნივერმაღში შევიდნენ, ახალი ტანსაცმელი უნდოდათ... თუმცა ფული არცერთს არ ეყო. იფიქრეს, იფიქრეს და მიხვდნენ რომ უნდა გაეყიდათ ვაქცინა, რომლის საჭიროებაც აშკარად იგრძნობოდა, თუმცა ძნელად იშოვებოდა. და რა? გაყიდეს! შავ ბაზარზე ყველა ამპულა კარგ ფასად  გაიყიდა! ერთიც არ დარჩენილა... უკვე გამდიდრებულებს უნივერმაღის კარი დაკეტილი დახვდათ და იქვე კიბესთან ჩამოჯდნენ თავიანთი გაზეთილი ტანისამოსით. ალბათ იმის განცდით, რომ მალე გააღებდნენ დაკეტილ კარს.
ღამის დარაჯმა მორიგეობა დაამთავრა, ის იყო თავის მყუდრო ოთახში შესვლას და დაძინებას აპირებდა როცა გაახსენდა, რომ დღის დოზა აკრძალული სითხე უნდა დაელია.დალია, შემდეგ პრევენციის მიზნით  ტელეფონი აიღო და მიწისქვეშეთს დაუკავშირდა, თუმცა იქ არავინ უპასუხა. არ მოეწონდა, ახლა მეორე ნომერი აკრიბა და სქელსათვალიან ბიძიკოს დაურეკა. სქელსათვალიანი თავისივე აკრძალულ სპირტიან სასმელს შეექცეოდა და ახალგაზრდა, დამჯერე ჩათლაშკებს   ეარშიყებოდა. შესაბამისად დარაჯისთვისაც არ ეცალა, ამიტომაც ლაქიას თითქმის ჩურჩულით ნათქვამ  ფრაზაზე, - " ამხანაგო სქელსათვალიანო, ტელეფონთან გთხოვენ", ასეთი პასუხი გასცა: "დამელოდონ, ცოტა ხანში მე თვითონ დავურეკავ, შესაძლებელია დღესვე".
დარაჯი ანერვიულდა, მიხვდა რომ მის მაგივრად ფერადი სიზმარიც არავის უნახავს. იმასაც მიხვდა რომ სულ ტყუილად დააბოტებდა საზღვრიდან საზღვრამდე, მისი მორიგეობაც სისულელე იყო, მითუმეტეს არალეგალური მეთოდებით. გაბოროტდა, საიდუმლო ოთახის კარი გააღო. დიდი ხანია ამ ოთახში არავინ შესულიყო... ღილაკი - რომელსაც ხელს მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში აჭერდა ადგილზე იყო. დარაჯი მივიდა, ჩამრთველი გადაწია და... ღილაკს დააჭირა....!
დაიწყო! მუშები გიჟებივით ბღაოდნენ. ფანჯრები ჩატეხეს და ყველამ ის ტანსაცმელი მოირგო რომელიც მოეწონა. ყვიროდნენ. დროშებს აფრიალებდნენ და საჯაროდ ფშვნიდნენ სახელმწოფო მარაგში დარჩენილ ვაქცინის ამპულებს. ხალხი კი ამპულიდან დაღვრილ სითხეს ლამის ასფალტზე ლოკავდა!
პირველი ტყვია გავარდა... დარაჯი უკვე ცოფიან ძაღლს გავდა, რომელიც ყველას დასაგლეჯად მზადაა იმისთვის, რომ საკუთარი ცოფიანობა დაამტკიცოს! ისროდა ხუთი მიმართულებით! თუმცა ძირითადი დარტყმა მაინც სამზე მიდიოდა.  მსხვილკალიბრიანი იარაღიდან ისროდა! სისხლი ამპულიდან გადმოღვრილ  წვეთებს ერეოდა და ისე მისრიალებდა ასფალტიან ქუჩებში, ტყეებში, ხეობებში, სადარბაზოებსა და გვირაბებში... ხალხი კიოდა... ვეღარ ხედავდნენ ფერად სიზმრებს. აღარც უნდოდათ მისი  ნახვა! დარაჯი რომელიც მათ მშვიდ ძილს იცავდა, მათვე ესროდა ტყვიის გულარიან მსუბუქ, რამდენიმეგრამიან რკინის ნაჭრებს! დაიწყეს მტვრევა! მუშები აღარ გავდნენ უბრალო მუშებს. ხალხის გვერდით იდგნენ და უკვე იმ ძეგლების დამტვრევას ითხოვდნენ, რომლის თავებზეც უფილტრო პაპიროსის ნამწვავებს აქრობდნენ მიწისქვეშეთში, ვაქცინაზე  მუშაობის დროს. ამტვრევდნენ ყველაფერს რაც წინ გადაეღობებოდათ; შუშებს, მანქანებს, ძვლებს, თიხის ნაკეთობებს თუ უბრალო ბორკილებს... ნელნელა ეკლიანი მავთულხლართით შემოღობილ მიწას სისხლი ავსებდა, სისხლი რომელიც დარაჯის ნასროლმა ტყვიამ მთელს კვადრატზე დააქცია... დნებოდა პარალელები და მერიდიანები...
და ჩვენ... ჩვენ ამ დროს ვკარით წიხლი წყალს რომელშიც დავცურავდით. საკუთარი ხელით გადავიჭერით ჭიპლარები რომელიც ფარულად გვაკავშირებდა დარაჯის საიდუმლო ოთახთან, რომლის კარიც თურმე არცთუისე იშვიათად იღებოდა. დავიბადეთ! დავიბადეთ და მივხვდით რომ ჩვენ ვაქცინა აღარ გვინდოდა. ვაქცინა უკვე იყო ჩვენს ორგანიზმებში, ჩვენი სისხლის ლეიკოციტებში... ჩვენ აღარ ვიყავით ერთ პატარა მუცელში გამომწყვრეული ემბრიონები, რომლებიც ბებიების და ბაბუების წყალობით, "დიპლომ"ატიურ-ეკონომიკური  გარიგების  საფუძველზე შემდგარი სექსუალური აქტის შედეგად ჩაისახენ... ჩვენ ვეღარ გვიკრძალავდნენ ალკოჰოლს და უკვე აღარც ბირთვული კატასტროფის შესახებ მალავდნენ ამბავს... რომც ეცადათ მაინც არ დაიმალებოდა! ჩვენთან დამარცხდნენ. რატომ? ზუსტად იმიტომ რომ საკუთარ ორგანიზმებში დავიწყეთ წარმოება... მეტიც, ის უკვე ექსპორტზეც გადის. ვაწარმოებთ ვაქცინას. ვაქცინას სახელწოდებით "თავისუფლება".

SEAGULL BOO...


ემოციური, თბილი და სრულიად თავისუფალი იყო. ზუსტად ხუთი წუთის წინ დავაჭირე ბოლოჯერ Enter-ის ღილაკს და უკანასკნელი სიმბოლო (მეტი კონკრეტიკისთვის - :* ) გავიგზავნე. თავიდან მთვრალი იყო, მთვრალი და ლურჯი. ზუსტად ისეთივე ლურჯი იყო როგორი მაისურიც ეცვა რობერტო ბაჯოს 1998 წლის მსოფლიოს ჩემპიონატის ჯგუფურ ეტაპზე, როცა ჩილეს კარში პენალტს ურტყამდა. ბაჯომ 1994 წლის მუნდიალის ფინალში დაშვებული შეცდომა გამოასწორა და ჩილეს შეუგდო... ამის შემდეგ ლურჯი ფერისთვის განსაკუთრებული ყურადღება არ მიმიქცევია. ზუსტად 12 წლის შემდეგ ვნახე. ლურჯი იყო... და მაშინ ვიფიქრე, რომ ეს ფერი ისეთივე მნიშვნელოვანი იყო ჩემთვის, როგორც იტალიელი ტიფოზისთვის თავისი ეროვნული ნაკრების მაისური. მცირე ჩავარდნა, მერე ისევ დაიწყო. დაიწყო ნელა, საათში 20 მილის სიჩქარით. უბრალო. მსუბუქი გამოხედვით და თითქმის არაბუნებრივი ღიმილით. ვერასდროს ვიფიქრებდი, რომ ფრინველი, რომელიც არასდროს არ მიყვარდა მისი (უკაცრავად ბარბარიზმისთვის ) ავატარი იქნებოდა. დღეს ისიც გავიგე რომ ეს ფრინველი განგებამ მხოლოდ იმისთვის არ შექმნა, თევზსაჭერ გემზე მოპარული თევზით რომ არ ამოიყოროს სტომაქი და მერე თავისი თეთრი სკინტლით კლდეებს ზღვისგან ამოჭმული უბეები ამოუვსოს. ფრინველებს ფიქრი შეუძლიათ. ფიქრი და ფრენა. 
მერე იყო გასეირნება ჩემს კოორდინატზე. 41-ე ნაბიჯზე მივხვდი რომ მალე ყველაფერი სხვანაირად იქნებოდა. სულ მალე. ისიც იქ იყო. წვრილი კენჭები მტკივნეულად მერჭობოდა გვერდებში და ჩემს ცისფერ სისხლს გულისკენ გზას უღობავდა. თავი გამისწორა, მკლავებში მოიქცია და ლოყაზე ხელი გადამისვა. დიდი, წყლიანი თვალებით ჰორიზონტს მიაშტერდა და ღრმად ამოისუნთქა, ჩემს მაგივრადაც ამოისუნთქა. უკვე ჩემზე ზრუნავდა. ამ დღიდან ყველაფერი შეიცვალა, ორი ფრინველის გაერთიანება ერთი დიდი ეპოქის დასაწყისი იყო, ეპოქის რომელის მხოლოდ სისწრაფეზე, სისწარაფესა და სითბოზეა გათვლილი... 
მერე იყო ომი. ეს ისე, პირობითი, მოჩვენებითი ომი. სამყაროს ომის გარეშე არ შეუძლია, ეს მას ასაზრდოებს. ხოდა დაიწყო. ვიბრძოდით! უხეში, მცირე პიქსელებით დაქსელილი კამუფლირებული ფორმა ოფლმა, სისხლმა, ემოციებმა და სიცხემ გაჟღენთა. მე ვკლავდი, ის კი მელოდებოდა. მელოდებოდა დილიდან საღამომდე, საღამოდან დილამდე, დღიდან დღემდე, კვირიდან კვირამდე... მელოდებოდა და ჩემი ემოციებით საზრდოობდა, ისევე როგორც მე მისი ორგანიზმიდან წამოსული თბილი და უხილავი მასით. სიჩქარეს ვუმატებდით. უკვე 270 მილი საათში სიჩქარით დავფრინავდით არარსებულ გალაქტიკაში. ომი დამთავრდა და ემოციები უფრო გამძაფრდა. თოლიების უმეტესობა წყნარად დაფრინავდა როცა ჩვენ ჩუმად ვიჯექით სანაპიროზე და ფილტვებს ნიკოტინით ვამდიდრებდით. ვერცერთი ვერ დაფრინავდა სწრაფად, ვერცერთი ვერ ახერხებდა სიჩქარის მაქსიმალურ ზღვართან მისვლას. ვერ მივიდოდნენ, ის ვინც უკვე მიაღწია ამას ჩემს გვერდით იჯდა და ხარბად ისუნთქავდა Lucky Strikes -ს ასწლოვან კვამლს... მერე უცებ ავფრინდით, მოთეთრო-ცისფერ მასას შევერიეთ და კიდევ უფრო მივეწებეთ ერთმანეთს. სიგიჟე იყო, უკვე აზრის სისწრაფით ვახერხებდით ფრენას. გავხდით სრულყოფილები - მივაღწიეთ თავისუფლებას! ჩვენ ფრენა ვისწავლეთ! ერთად, სინქრონულად ფრენა!
დაფრინავ, თუმცა ხშირად უკან დაბრუნებაც გიწევს. დაბრუნება იმისთვის რომ სხვებს ასწავლო, ან შენ თვითონ ისწავლო, წინ გამოცდებია... შუალედური ფრენები...  და სანამ ფრენა დაიწყება, მანამ მთავარი ემოციების უფრო გაღვივებაა... ეს არ არის ჩვეულებრივი სიყვარული, ეს ყველაზე სწრაფი სიყვარულია მთელს გალაქტიკაში... მოვინდომე და ვისწავლე, მან მასწავლა მე ფრენა... ფრენამდე კი ემოციები გამიღვივა... და საერთოდ, 1998 წელს, საფრანგეთში მიმდინარე მუნდიალის ჯგუფური ეტაპის თამაშზე ჩილესთან, რობერტო ბაჯოს თეთრი ფერის მაისური ეცვა. ზუსტად 39:57 წუთზე დაარტყა და... შეაგდო... 2:2 ... 12 წელი გავიდა და მივხვდი რატომ იყო ყველაფერი მაშინ ლურჯი, ახლადშემოსული Vestel-ის ტელევიზორს სქემა დაუზიანდა და ფერების აღქმა უჭირდა. სამაგიეროდ 12 წლის შემდეგ მე უკვე დავფრინავ ჩემს თეთრ-მოლურჯო სამყაროში რომელიც ჩემმა თოლია ბოო-მ მაჩუქა... 


HAPPY END